De Publieke Ruimte

Beter beleid door gedragsdeskundigheid

Je kunt als beleidsmedewerker wel vanachter je tekentafel een ideale wereld schetsen, maar hoe pakt dit uit in de echte wereld? Hoe houd je in het beleid bijvoorbeeld ook rekening met gedachten, gevoelens en gewoontes die maken dat iemand zich op een bepaalde manier gedraagt?

De inzet van een gedragsdeskundige kan helpen daarop een antwoord te krijgen. Bij het ministerie van Justitie en Veiligheid loopt momenteel een pilot waarin wordt onderzocht in hoeverre het toevoegen van meer gedragsdeskundigheid leidt tot beter beleid. Denk aan beleidseffecten op het gebied van het vuurwerkverbod of het stimuleren van de sociale advocatuur.

Martijn en Otto spreken in deze aflevering over de ervaringen met gedragsdeskundigheid bij het Ministerie van J&V met Eric Bezem, Directeur-Generaal Straffen en Beschermen, gedragswetenschapper Kim van Zoonen en programmamanager van de J&V brede werkagenda Ralph Kleuskens. 

Tegenspraak in turbulente tijden

Martijn en Otto zijn te gast op het Nationale Ambtenarencongres dat op 6 november werd georganiseerd door CMHF Overheid en A+O fonds Rijk. Het thema van het congres was Tegenspraak. Heb jij de moed om vragen te stellen, om nieuwe perspectieven in te brengen en aan te kaarten wat anders kan? En lukt het jou om open te staan, écht te luisteren en samen te bouwen aan betere besluiten? Vier gasten bespreken in deze aflevering hun perspectief op tegenspraak en geven tips hoe je dit als ambtenaar zelf kunt toepassen. 

Anne-Marie Buijs is programmamanager van het Rijksbrede programma Dialoog en Ethiek en legt uit hoe zij hiermee een open en veilige gesprekscultuur wil bevorderen binnen de overheid. 
Karim Maarek treedt onder andere op als gesprekleider en deelprocesontwerper bij het Nationaal Burgerberaad Klimaat en vertelt hoe hij met Deep Democracy ruimte creëert voor de stem van de minderheid.
Gertie Verreck is directeur van het BCL-instituut en legt uit waarom ons brein tegenspraak al snel als ‘gevaar’ bestempelt, en hoe je dat patroon kunt doorbreken.
En Tim de Zeeuw vertelt over de rol van de Profnar (een samenvoeging van professioneel en hofnar) die leiders en medewerkers van een organisatie een spiegel voor houdt en op zoek gaat naar blinde vlekken, vergelijkbaar met de rol van de hofnar aan het hof van de koning en zijn hovelingen.

Innovatie bij de Rijksoverheid

Terwijl Nederland tot de meest innovatieve landen van Europa behoort, neemt het aantal innovaties binnen de Rijksoverheid af. Dat is zorgwekkend, omdat de urgentie van innovatie door krapte op de arbeidsmarkt en digitale transformatie de komende jaren alleen maar zal toenemen. Maar wie ligt er binnen de directie wakker van innovatie? Welke ruimte is er om dingen echt anders te doen? En zetten we succesvolle innovaties wel voldoende in de etalage?

In deze nieuwe aflevering van podcast De Publieke Ruimte gaan Otto en Martijn in gesprek met Dirk-Jan de Bruijn, voorzitter van de Rijks Innovatie Community: een Rijksbreed netwerk gericht op kennisdeling, samenwerking en het versterken van innovatiekracht. Ook te gast is Marjanke Töller, programmadirecteur Innovatie & Dienstverlening bij het UWV. Zij vertelt over de nieuwe innovatieaanpak waarin het UWV een eigen taal, structuur, governance, tooling en zichtbaarheid heeft gekozen. Een aanpak die mogelijk ook van pas kan komen bij andere publieke dienstverleners!

 

Links uit deze uitzending:

https://www.rijksinnovatiecommunity.nl/, https://www.kennisvandeoverheid.nl/organisatiecultuur/innovatie-barometer

Verkiezingsdebat over publieke dienstverlening

Op 29 oktober kiest Nederland een nieuwe Tweede Kamer. Hoe denken de politieke partijen over het verbeteren van de publieke dienstverlening? Hoe kijken ze naar thema's als dienstverlening, digitalisering en vereenvoudiging?

Martijn en Otto gaan in gesprek met drie kandidaat-Kamerleden: Joost Sneller (D66), Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) en Stefan Mastenbroek (CDA). 

Een verhelderend verkiezingsdebat over politieke zelfmoordtaken, Nationale vereenvoudigingsdag, rode kaarten trekken en de innovatieve focus van nieuwe bewindspersonen.
 

AI als assistent voor de re-integratiecoach

Écht contact maken met de client, burger of ondernemer is een opgave voor publieke dienstverleners. Maar een goed gesprek kost tijd, die meestal op gaat aan administratieve taken. Door slim gebruik te maken van transcriptie op basis van AI-tools, valt hieraan veel te verbeteren.

Bij WerkSaam Westfriesland (een uitvoerder van de participatiewet in Noord Holland die mensen begeleidt naar de arbeidsmarkt) voeren ze een VNG-pilot uit met een transcriptietool. Coaches hoeven hierdoor geen gespreksverslagen meer te maken, maar alleen een automatisch gegenereerd rapport te beoordelen. Met als voordeel: tijdwinst en meer menselijke aandacht tijdens de gesprekken met cliënten. Maar hoe werkt dat? Welke persoonsgegevens mag je hierbij gebruiken? En hoe reageren de cliënten eigenlijk op AI?

Martijn en Otto spreken erover met de directeur van WerkSaam Westfriesland Anja Witte, projectleider Stefan Hes en participatiecoach Laura Wurth. Daarnaast schuift Matthijs van Kampen van de VNG aan. Hij vertelt meer over het programma Uitvoeringskracht en Arbeidsmarktkrapte, waarvan deze pilot onderdeel uitmaakt. 

Overhead bij de Overheid

Publieke dienstverlening kan niet zonder bedrijfsvoering en lijnmanagement. Maar deze overhead moet wel in balans zijn met het primaire proces. Uit de Benchmark Venster voor Bedrijfsvoering blijkt dat de helft van de totale formatie van kerndepartementen uit overheadfuncties bestaat. Bij gemeenten en waterschappen is dat een kwart. En bij uitvoeringsorganisaties ongeveer een vijfde. Maar wat zeggen die cijfers? Hoe gebruik je zo’n benchmark om te verantwoorden, te sturen en te leren?

Op 11 september vond in Utrecht de Dag van de Duiding plaats. Deze dag werd georganiseerd door Venster voor Bedrijfsvoering in samenwerking met de Rijksbrede benchmarkgroep. We namen de bedrijfsvoering van uitvoeringsorganisaties, provincies, waterschappen en gemeenten onder de loep. Waarom is de externe inhuur gestegen van 10% naar ruim 15%? Hoe staat het met het datagestuurd werken? Hoe kunnen we de (digitale) weerbaarheid van overheden vergroten?

Martijn en Otto blikken terug op deze dag aan de hand van de inzichten van Mariël Middendorp (secretaris-algemeen directeur bij het Hoogheemraadschap van Rijnland), Zeger Baelde (directeur Bedrijfsvoering bij RDW) en Connie Eli (directeur Dienstverlening bij de gemeente Amsterdam). Samen met organisatieadviseur Mark Huijben werpen ze een kritische blik op de overhead van de overheid. 

Staat van de Uitvoering 2025 - Toekomst impressies

De Staat van de Uitvoering heeft een aantal toekomstimpressies gepubliceerd die een inkijkje geven in hoe de publieke dienstverlening er in 2035 uit zou kunnen zien. In deze aflevering roept stuurgroepvoorzitter Abdeluheb Choho (directeur-generaal RVO) op om daadwerkelijk over te gaan tot breedvoerige vereenvoudiging van beleid om de publieke dienstverlening te verbeteren.

Martijn en Otto spreken over proactieve dienstverlening met Hans Ouwehand (voorzitter Raad van Bestuur CAK). Over dienstverlening aan ondernemers rond verduurzaming met Rodrique Engering (voorzitter Raad van Bestuur KvK). Jasper van Dijk (econoom en onderzoeksleider bij het Instituut voor Publieke Economie) reikt ideeën aan voor de vereenvoudiging van inkomensondersteuning. En Loes Mulder (secretaris-generaal OCW) geeft haar visie op vernieuwing van beleidsvorming.

Ook de politiek in Nederland is op zoek naar een betere balans tussen beleid en uitvoering. Daarom vertellen vier kandidaat-Tweede Kamerleden over hun toekomstvisie op de publieke dienstverlening: Inge van Dijk (CDA), Nathalie van Berkel (D66), Rens de Boer (VOLT) en Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA). 

Publiek leiderschap in de uitvoering

Uitvoeringsleiderschap is een bijzondere vorm van publiek leiderschap. Leiders in de uitvoering moeten zowel de buitenwereld (maatschappij, politiek, media) als de binnenwereld (medewerkers, systemen, processen) begrijpen en met elkaar verbinden. 

Maar hoe voorkom je een spagaat tussen binnen- en buitenwereld? 

 

In deze aflevering van podcast De Publieke Ruimte gaan we met Zeger van der Wal (hoogleraar Universiteit Leiden) in gesprek over zijn nieuwe boek getiteld “Uitvoeringsleiderschap”. Te gast zijn de overheidsmanager van het jaar 2024 Miriam Twilt-Mendonça (vestigingsdirecteur Detentiecentrum Rotterdam) en de bestuursvoorzitter van het UWV Maarten Camps. 

 

Zijn uitvoeringsleiders meer praktisch ingesteld en oplossingsgericht dan hun beleidscollega’s? Hoe sturen zij op rollen, afspraken en relaties? Welk voorbeeldgedrag is onmisbaar en hoe zichtbaar kan een publiek leider zich opstellen in de media? 

We schetsen een profiel voor publieke leiders in de uitvoering en bespreken zaken zoals de maatschappelijke antenne, het politiek ambtelijk samenspel, operational excellence, en de onmisbare ‘can do’-mentaliteit.

Dag van de Publieke Dienstverlening 2025

Op 4 juni werd in Den Haag voor de vierde keer de Dag van de Publieke Dienstverlening georganiseerd. Onder het motto: De kracht van samen - 'publieke dienstverlening in beweging' - kwamen zo'n 500 professionals werkzaam bij beleid, uitvoering, politiek én betrokken burgers bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.

Martijn en Otto gingen deze dag op zoek naar publieke dienstverleners die hun werk aanpassen aan de menselijke maat, anders organiseren om wendbaar te zijn, of innoveren gericht op toekomstige opgaven.

Ze gingen in gesprek met: 

• Christa Klijn (directeur-generaal Werk aan Uitvoering) over de kracht van de gezamenlijke beweging
• Tweede Kamerleden Don Ceder (CU) en Thom van Campen (VVD) over de noodzaak van vroegtijdige politieke aandacht voor de uitvoering
• Abdeluheb Choho (directeur-generaal RVO) over opgavegericht werken bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
• Pieter Duisenberg (president Algemene Rekenkamer) over de noodzaak van goede uitvoeringstoetsen
• Patrick Haveman over de effecten van zijn voorbeeldgedrag als integraal klantmanager Werk en Inkomen bij de gemeente Hengelo
• Maike Klip over de lessen van programma Clustering Rijksincasso (CRI)
• Jacco Brouwer over de verantwoorde inzet van AI en digitale assistenten namens de VNG

Terugblik op een bruisende dag vol boeiende gesprekken!

Leren van affaires

Schades die zijn ontstaan na gaswinning in Groningen, overstromingen in Zuid-Limburg en werkzaamheden aan het kanaal Almelo-Den Haandrik, zijn bestempeld tot “affaires”. Hoe ver moet het komen voordat grove fouten een affaire worden genoemd? Hoe reageren overheden daarop? En welke rol speelt erkenning als brug naar herstel en afhandeling?

Frits van der Meer (Emeritus hoogleraar) en Gerrit Dijkstra (Universitair docent) van de Universiteit Leiden deden in opdracht van de Staat van de Uitvoering onderzoek hiernaar. Zij publiceerden het rapport 'Van euforie tot misère: wat valt er te leren uit 'Affaires'. Otto en Martijn gaan hierover in gesprek met de onderzoekers, en met Theodor Kockelkoren (inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen, SODM). Hij is nog dagelijks bezig met de gevolgen van gaswinning in Groningen. Welke lessen heeft SODM getrokken en welke rol zouden toezichthouders in het algemeen kunnen spelen bij het voorkomen van affaires?