De Publieke Ruimte

Arre Zuurmond - Dwars door de orde

Arre Zuurmond zwaait af als regeringscommissaris Informatiehuishouding met het boek 'Dwars door de Orde' waarin hij terugblikt en vooruitkijkt. Otto en Martijn spreken met hem over zijn kritische analyses en dwarse denkrichtingen die noodzakelijk zijn voor een democratische, weerbare en dienstbare overheid.

Ook aan het woord komen columnist Kustaw Bessems, voormalig Rijks-CIO Dion Kotteman, GOV-Tech professor Nitesh Bharosa en adviseur Jaring Hiemstra. Centraal staat de vraag aan welke knoppen we moeten draaien om te transformeren tot een responsieve en proactieve overheid.

De lessen van Simon Sibma (SVB)

Simon Sibma werkte ruim 40 jaar voor de Publieke Zaak. Hij gaf leiding bij de Belastingdienst, het Centraal Justitieel Incassobureau en de Sociale Verzekeringsbank. Daarnaast was hij een van de boegbeelden van het programma Werk aan Uitvoering én zat vlak voor zijn afscheid ook nog ‘even’ in de Spoedadviescommissie hersteloperatie toeslagen. Op 1 april ging hij met pensioen en droeg hij zijn rol als voorzitter van de raad van bestuur van de SVB over aan Diana Starmans. Martijn en Otto blikten vlak voor zijn pensioen met hem terug op een rijke carrière. Welke lessen heeft hij geleerd en geeft hij door? Daarnaast vertelt een aantal oud-collega's ook over de lessen die ze van hem hebben geleerd. Zo horen we onder andere Ietje de Vries (facilitair medewerker SVB), Christine Nijkamp (concern directeur gemeente Enschede), Annette Veenstra (directeur dienstverlening en incasso bij het CJIB), Loes Mulder (SG van OC&W) en Chris Driessen (cliëntenraad SVB). 

Zo kan het ook!

Wat kun je leren van dingen die goed gaan bij de overheid? Otto en Martijn bespreken verschillende goede voorbeelden die zijn gebundeld in het nieuwe boek ‘Zo kan het ook’ dat werd gepresenteerd tijdens de StaatPraat van Staat van de Uitvoering op 20 maart in Nieuwspoort.

Te gast zijn Paul ’t Hart (hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en lid van de WRR), Nannette van Schelven (directeur-generaal bij de Douane) en Alexander Pechtold (algemeen directeur bij het CBR). Met inspirerende verhalen van Regina Havinga over Ruimte voor de rivier bij Rijkswaterstaat, Stan Kaatee over de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), Jos Geurts over de Groene Loper in Maastricht en Maurits Hendriks over het Nederlandse Topsportbeleid van NOC-NSF.

Een leerzaam gesprek over doelvervlechting, leiderschap, tussenruimte, keuzes durven maken en nog veel meer!

Dealen met de WOO

Openheid is van belang om het vertrouwen in de overheid te vergroten. Want meer transparantie kan leiden tot meer legitimiteit. Een Open Overheid klinkt mooi, maar blijkt in de praktijk niet eenvoudig te realiseren. Is het nou een kwestie van moeten, vanwege de wet? Of mag je van iedere ambtenaar een intrinsieke motivatie verwachten om open en transparant te zijn? En als ze dat al zijn, krijgen ze daarvoor dan wel de juiste instrumenten aangereikt? Hoe organiseren overheden dat samenspel van mensen, processen en technologie? Kortom; Hoe moet je dealen met de WOO? 

Otto en Martijn vragen het aan Serv Wiemers (directeur van de Open State Foundation), Sofie Bustraan (informatiecommissaris van de Gemeente Amsterdam) en Bas van Beek (WOO-coördinator bij journalistiek platform Follow the Money). Ook beluisteren we ambtenaren van verschillende ministeries die aangeven hoe er bij hen zorgvuldig en open wordt gewerkt. Aan het woord komen Mahad Kutub, strategisch adviseur bij Economische Zaken, Patricia Moeskops, adviseur bij de Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding dat valt onder Binnenlandse Zaken en Erik Stenfert Kroese, corporate woordvoerder bij Financiën.

Risicoleiderschap

“Een slimme overheid is op onzekerheid voorbereid!” Maar hoe bespreek je onzekerheden? Hoe bereid je een organisatie daarop voor? Wie voert dat gesprek en hoe voorkom je ondermaatse prestaties door overmatig risicomanagement? Martijn en Otto gaan erover in gesprek met Martin van Staveren. Hij is verbonden aan Universiteit Twente en Nyenrode en schreef meerdere boeken over risicoleiderschap. Daarnaast is Erik Boers te gast. Hij is senior adviseur bedrijfsvoering bij Douane Nederland en vertelt welk effect het voeren van een risicodialoog heeft op het functioneren van de organisatie op korte en lange termijn. Ook luisteren we naar het verhaal van Anouk Post van Politie Nederland. Zij vertelt hoe haar organisatie op steeds meer terreinen risicoleiderschap in de praktijk toepast.

De Rijksbrede Benchmarkgroep (RBB) organiseert verschillende keren per jaar een leerkring over dit onderwerp. Meer weten? Ga naar https://rbbgroep.nl/groups. 

Goede voornemens!

Een nieuw jaar, een nieuw seizoen!
In deze aflevering bespreken we goede voornemens met Esther Pijs (Directeur-Generaal bij het ministerie van Klimaat en Groene Groei) en Davied van Berlo (strategisch adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, en in het verleden initiatiefnemer van het netwerk Ambtenaar 2.0).

We kijken vooruit naar 2035 aan de hand van maar liefst vier nieuwe rapporten van de Staat van de Uitvoering. Minder waan van de dag, meer focus op de lange termijn! Dat doen we op basis van toekomstscenario’s waarbij de beschikbaarheid van mensen en middelen, en de inzet van technologie tot verschillende uitkomsten gaan leiden.

Hoe bepalen overheidsorganisaties de balans tussen samenwerken of zelf doen, regie of autonomie, en menselijke of digitale interactie? Duidelijk is dat het gebruik van AI de toegang tot de publieke dienstverlening zal veranderen (bijvoorbeeld bij het beantwoorden van WOO verzoeken of Kamervragen). De mensen en middelen die hiermee worden vrijgespeeld kunnen worden ingezet om meer maatwerk te leveren en rekening te houden met werkelijk klantbehoeften.

Opmerkelijk aan toekomstverkenningen is dat de onderliggende principes en thema’s van alle tijden zijn. Zo blijken de trends die Ambtenaar 2.0 ruim 15 jaar geleden optekende over netwerken en ketens ook vandaag de dag nog om onze aandacht vragen. Door voldoende rust en ruimte te nemen, kunnen overheden zich vandaag voorbereiden op de dag van morgen. En zo praten we ons vol goede moed het nieuwe jaar in!

Internationale inspiratie - Proactieve dienstverlening in Vlaanderen

In Vlaanderen is het roer om als het gaat om het proactief toekennen van inkomensondersteuning. Burgers die ergens recht op hebben, krijgen publieke voorzieningen ambtshalve toegekend. Dat kan omdat er een brede juridische grondslag is en doordat gegevens via het MAGDA-platform worden gedeeld tussen verschillenden overheden. Op uitnodiging van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Staat van de Uitvoering (BZK) brachten tientallen ambtenaren van verschillende gemeenten, uitvoeringsorganisaties en departementen, samen met lokale bestuurders, gemeenteraadsleden, volksvertegenwoordigers en ombudsmannen een bezoek aan Stad Gent. Organisatie was in handen van bureau Haagse Beek. Martijn en Otto haakten aan bij het reisgezelschap en gingen op zoek naar de verhalen achter de Vlaamse victorie. Tijdens deze live opname bespreken ze de opgedane inzichten met Menno Spaan (Haagse Beek), Iris Vermeulen (gemeente Zeist), Chantal Martens (gemeente Heusden), Marije Klink (Sociale Dienst Drechtsteden) en Tweede Kamerlid Sandra Palmen (NSC) .

AI bij de overheid

Gezichtsherkenning, vertaalapps, fraudebestrijding; het zijn zo maar wat voorbeelden waarmee AI overheden behulpzaam kan zijn. Maar hoe veilig is AI? Wat zijn naast de vele kansen de risico's voor overheden als ze gebruik willen maken van AI? De Algemene Rekenkamer publiceerde in oktober het rapport 'Focus op AI bij de Rijksoverheid' waarmee ze in kaart bracht welke AI-systemen op dit moment of recent door de overheid zijn ingezet. Martijn en Otto gaan in deze aflevering in gesprek met de vice president van de Rekenkamer, Ewout Irrgang en Judith Blijden. Judith werkte tot voor kort bij de Sociaal Economische Raad waar ze zich als senior beleidsmedewerker bezighield met de digitale transitie. Sinds 1 november werkt ze als adviseur bij Hooghiemstra & Partners waar ze specifiek aandacht heeft voor juridische en ethische vraagstukken in relatie tot technologie.

Albert Jan Kruiter over sturingsinnovatie

Albert Jan Kruiter is een van de oprichters van het Instituut voor Publieke Waarden. Dit instituut ontwikkelt nieuwe manieren en ideeën om publieke waarde te realiseren tegen minder kosten. Op verzoek van emeritus hoogleraar bestuurskunde Roel in ’t Veld schreef hij een bijdrage aan een paper over de vitalisering van bureaucratie en sturingsinnovatie. Martijn en Otto spreken met hem over het harmoniseren van wetgeving, het ontschotten van budgetten, het verbreden van verantwoording, het betrekken van bewoners en het communiceren over de realiteit. Een prikkelend pleidooi voor sturingsinnovatie in het publiek domein.

De Beleidsbubbel

Er is de laatste jaren veel kritiek op beleid. Maar wat is beleid eigenlijk? Hoe stuur je daarop? En hoe bepaal je of beleid in de praktijk werkt? Marije van den Berg (Democratie in Actie) en Erik Jan van Kempen (ABD TOPConsult) spreken met Otto Thors over de Beleidsbubbel. Een plek waar rationaliteit synoniem lijkt te zijn geworden voor professionaliteit, en bevoegdheden en verantwoordelijkheden het zicht op de samenleving in de weg kunnen staan. Een werkomgeving waar professionals regelmatig vluchten in beleidsbabbels vol modellen en KPI’s die geen mens meer begrijpt. Hoe keren we dit om? Hoe brengen we beleid in een betere positie ten opzichte van de uitvoering en de samenleving? Het Beleidskompas, uitvoeringstoetsen en burgerpanels zijn stappen in de goede richting, maar er is meer nodig om de beleidsbubbel te laten leeglopen.