De Publieke Ruimte

AI bij de overheid

Gezichtsherkenning, vertaalapps, fraudebestrijding; het zijn zo maar wat voorbeelden waarmee AI overheden behulpzaam kan zijn. Maar hoe veilig is AI? Wat zijn naast de vele kansen de risico's voor overheden als ze gebruik willen maken van AI? De Algemene Rekenkamer publiceerde in oktober het rapport 'Focus op AI bij de Rijksoverheid' waarmee ze in kaart bracht welke AI-systemen op dit moment of recent door de overheid zijn ingezet. Martijn en Otto gaan in deze aflevering in gesprek met de vice president van de Rekenkamer, Ewout Irrgang en Judith Blijden. Judith werkte tot voor kort bij de Sociaal Economische Raad waar ze zich als senior beleidsmedewerker bezighield met de digitale transitie. Sinds 1 november werkt ze als adviseur bij Hooghiemstra & Partners waar ze specifiek aandacht heeft voor juridische en ethische vraagstukken in relatie tot technologie.

Albert Jan Kruiter over sturingsinnovatie

Albert Jan Kruiter is een van de oprichters van het Instituut voor Publieke Waarden. Dit instituut ontwikkelt nieuwe manieren en ideeën om publieke waarde te realiseren tegen minder kosten. Op verzoek van emeritus hoogleraar bestuurskunde Roel in ’t Veld schreef hij een bijdrage aan een paper over de vitalisering van bureaucratie en sturingsinnovatie. Martijn en Otto spreken met hem over het harmoniseren van wetgeving, het ontschotten van budgetten, het verbreden van verantwoording, het betrekken van bewoners en het communiceren over de realiteit. Een prikkelend pleidooi voor sturingsinnovatie in het publiek domein.

De Beleidsbubbel

Er is de laatste jaren veel kritiek op beleid. Maar wat is beleid eigenlijk? Hoe stuur je daarop? En hoe bepaal je of beleid in de praktijk werkt? Marije van den Berg (Democratie in Actie) en Erik Jan van Kempen (ABD TOPConsult) spreken met Otto Thors over de Beleidsbubbel. Een plek waar rationaliteit synoniem lijkt te zijn geworden voor professionaliteit, en bevoegdheden en verantwoordelijkheden het zicht op de samenleving in de weg kunnen staan. Een werkomgeving waar professionals regelmatig vluchten in beleidsbabbels vol modellen en KPI’s die geen mens meer begrijpt. Hoe keren we dit om? Hoe brengen we beleid in een betere positie ten opzichte van de uitvoering en de samenleving? Het Beleidskompas, uitvoeringstoetsen en burgerpanels zijn stappen in de goede richting, maar er is meer nodig om de beleidsbubbel te laten leeglopen.

Van denken naar doen in Arnhem-Oost

Martijn en Otto spreken met de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch over het Nationaal Programma Arnhem-Oost, waar de gemeente samen met maatschappelijke partijen en wijkbewoners praktijkgerichte projecten uitvoert. Aan bod komen de Beroepentuin, waar Lars Nieuwenhoff  jongeren zonder schooldiploma, statushouders en herintreders aan een baan helpt. En het Youth Cyber Team, waar Abdellatif El Malki kwetsbare jongeren cyberweerbaar maakt door middel van trainingen en lespakketten. Diana Starmans, lid van de Raad van Bestuur bij de SVB, reflecteert op deze praktijkgerichte benadering en verkent wat landelijke uitvoeringsorganisaties hiervan kunnen leren. Deze aflevering is met live publiek opgenomen tijdens het jaarlijkse netwerkcongres Leren in Uitvoering 2024 georganiseerd door de Rijksbrede Benchmark Groep (RBB) op Papendal in Arnhem. 

Staat van de Uitvoering 2024

Op 9 september werd tijdens een heus 'Staatbanket' de nieuwe Staat van de Uitvoering gepresenteerd. In aanwezigheid van verschillende ministers, kamerleden en secretarissen- en directeuren- generaal presenteerde de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering hun bevindingen. Hoe is het twee jaar na de publicatie van de eerste Staat van de Uitvoering gesteld met de Publieke Dienstverlening in ons land? Martijn en Otto spraken met NSC-Kamerlid Sandra Palmen, D66-senator Boris Dittrich en stuurgroeplid en gemeentesecretaris van Amsterdam Peter Teesink. Een openhartig gesprek over regie of autonomie, de letter of de geest van de wet, en dienstverlening aanvragen of proactief toekennen.

De Top kijkt om

Op 1 juli werd in Nieuwspoort in Den Haag het tweede deel gepresenteerd van 'De top kijkt om'. Een boek waarin 21 voormalig bewindspersonen en oud-topambtenaren terugblikken op hun carrière. Op de dilemma’s waar ze mee te maken kregen, op de omgeving waarin ze opereerden en uiteraard op de keuzes die ze hebben gemaakt.
Bekende namen zoals Hedy d’Ancona, Gerd Leers, Ronald Plasterk en Roger van Boxtel werkten mee , maar ook voor het grote publieke minder zichtbare hoofdrolspelers als Hans Borstlap (onder andere voormalig directeur-generaal bij SZW en OCW), Erry Stoové (onder andere voormalig bestuursvoorzitter van de Sociale Verzekeringsbank) en Ab van Ravestein (onder andere voormalig algemeen directeur van RDW en RVO) werden geïnterviewd. 

De interviews werden afgenomen door verschillende wetenschappers. Martijn en Otto bespreken met drie van hen de inzichten die de gesprekken hebben opgeleverd: Anne Bos (politiek historicus verbonden aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit), Erik-Jan van Dorp (docent bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht) en Sandra van Thiel (hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit). 

Kustaw Bessems: Stuurloos in de Publieke Ruimte

Kustaw Bessems is columnist bij de Volkskrant en de maker van de podcast Stuurloos. Martijn en Otto gaan met hem in gesprek over zijn recent verschenen boek dat ook de titel Stuurloos draagt. Ze spreken over de invloed van journalistiek en media op het landsbestuur. In zijn boek verbaast Bessems zich over het zwakke leiderschap van regenten in de politiek en verkent hij het nut van een vleugje visie en tegenspraak van beleidsmakers. Ook hekelt hij de doorgeschoten focus op bestuurlijke sensitiviteit en benadrukt hij de noodzaak voor emancipatie van de publieke dienstverlening ten opzichte van bestuur en beleid. Genoeg brandstof voor een twistgesprek en interessante stof tot nadenken!

Krapte op de arbeidsmarkt te lijf

Waar haal je als publieke dienstverlener goed personeel vandaan? In het SER-advies: Waardevol werk - Publieke dienstverlening onder druk lezen we dat halverwege 2021 een historisch omslagpunt op de arbeidsmarkt plaatsvond. Voor het eerst sinds de start van de CBS-metingen in 2003 zijn er meer vacatures dan werklozen. Komende jaren gaan veel medewerkers met pensioen en de sollicitanten zijn op. Hoe moet de overheid zich hierop voorbereiden? Hoe (on)denkbaar zijn verschraling van de dienstverlening en vertraging bij het oppakken van nieuwe taken en urgente maatschappelijke opgaven? Welke oplossingen bieden vereenvoudiging, innovatie en samenwerking? Martijn en Otto spreken in deze aflevering met Ruben Houweling (Hoogleraar Arbeidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en kroonlid van de SER) en Marjolein ten Hoonte (directeur arbeidsmarkt en sociale impact bij Randstad Groep Nederland). Daarnaast horen we verhalen uit de praktijk van Maria Sahetapy (Chief Human Resources Officer bij CIZ, Centrum Indicatiestelling Zorg) en Marcel de Graaf (directeur mensen, middelen en organisatie bij de Dienst Toeslagen. 

Leren van Denemarken

Onlangs organiseerde de Staat van de Uitvoering een studiereis naar Denemarken. Want de Denen zijn voor velen een gidsland op het gebied van ICT en digitale dienstverlening. Maar wat doen de Denen dan precies anders dan wij in Nederland? Wat zijn de successen? Hoe zijn ze daartoe gekomen? En nog belangrijker: Wat kunnen wij hier in Nederland van ze leren? Martijn en Otto gaan in deze aflevering op zoek naar de antwoorden. Ze spreken Christian Boe Hansen, ICT-expert en werkzaam voor de Deense ambassade in Nederland, Sandra van Wijngaarden, programmamanager Common Ground bij de VNG en Britt Hoppenbrouwers, country managing partner bij Netcompany en voormalig CIO van de Sociale Verzekeringsbank. Daarnaast horen we twee Denen die nauw betrokken zijn bij de Deense successen: Mette Lindstrom Lage, directeur bij het bureau voor digitale overheid in Denemarken en Thomas Rysgaard, voormalig CEO van Kombit, een centrale organisatie die de IT voor de gemeenten organiseert. Zie ook: https://staatvandeuitvoering.nl/nieuwsbericht/8-lessen-van-de-deense-digitale-overheid/

Grip op ICT-inhuur

De Rijksoverheid betaalde in 2022 bijna evenveel aan ICT-inhuur als aan interne ICT-medewerkers. Het gaat om 1.1 miljard euro per jaar, zo’n 42% van de totale inhuur bij alle ministeries samen. Wanneer wordt inhuur destructief voor een organisatie en hoe krijgt de overheid weer ‘grip op ICT-inhuur’? Peter Hennephof (directeur ABD TOPConsult) schreef er met een werkgroep een essay over. Martijn en Otto bespreken met hem enkele inzichten om gerichter om te gaan met het tijdelijk inhuren van ICT-personeel. Te gast zijn Eva Heijblom (DG Digitalisering en Overheidsorganisatie bij BZK), Maarten Bruinsma (directeur Bedrijfsvoering DICTU) en Sander Klaver (categoriemanager ict-professionals Rijk bij RVO). Ook aan het woord komen Pieter Halenbeek (KVK), Floor Kloosterman (BZK) en Koen Van Rijn (HeadFirst).